Estadea 'Companha' < ‘Nobre’ (?)
Estadear em Português é:
“(estado+ear)
vtd 1 Ostentar: Estadear títulos.
vpr 2 Alardear pompas, envaidecer-se, enfatuar-se: "Começou a impar e a estadear-se" (Morais). vpr 3 Ensoberbecer-se.” (Michaelis
Moderno Dicionário da Língua Portuguesa).
“(estado + -ear)
verbo transitivo1. Ostentar; alardear.
verbo intransitivo e pronominal2. Fazer ostentação. 3. Envaidecer-se;
ensoberbecer-se.” (Dicionário Priberam da Língua
Portuguesa)
Em galego,
e segundo o dicionário de Leandro Carré Alvarellos, é “Ostentar, mostrar con
magnificencia y pompa.” Nom a tenho por verba usual, e nom da qualquer tipo de
resultado ao ser buscado no TILG
ou no dicionário da RAG. Pola contra, o seu derivado deverbal, a estadea
(co diminutivo estadaíña/estadeíña), é verba viva referente a um
dos nossos mitos, ou mesmo a umha multiplicidade e combinaçom de vários.
Por umha banda, a estadea é definida como 'congregación de brujas'
e 'aparición' por Luis Aguirre del Río (1858). Mais tarde já é 'Hueste'
ou 'Compaña' (Fracisco Javier Rodríguez, 1863), 'Estantigua'
(Pintos, c. 1865), 'Esqueleto ó figura de la muerte' e 'Compaña'
(Cuveiro, 1876), 'Procesión de Brujas' e 'Compaña' (Valladares
Núñez, 1884), 'Fantasma. Ser imaginario que recorre los campos y lugares
despues de la media noche. Es altísima, blanca y transparente, de ojos
penetrantes y lengua de fuego.' (Carré Alvarellos, 1928-31). Moito máis extenso
é o tratamento que se lhe da no dicionário enciclopédico de Eladio Rodríguez:
“Muchos confunden la ESTADEA con la
COMPAÑA, y no es precisamente lo mismo. La COMPAÑA es la procesión de fantasmas
o almas en pena que en las sombras nocturnas recorren los caminos solitarios,
mientras que la ESTADEA es un alma sola que ronda los cementerios y vaga
siempre a deshora por las CORREDOIRAS. Aún hay quienes creen también que la
ESTADEA es la fantástica procesión de las MEIGAS caminando por los aires hacia
sus aquelarres. Como todo lo maravilloso, la ESTADEA, la ESTADAÍÑA y la
COMPAÑA, pueblan las imaginaciones campesinas de quimeras y visiones; y así no
es extraño que se confundan, ya que unas y otras pertenecen al mundo de lo
sobrenatural. Apenas hay rincón aldeano en Galicia en que deje de creerse en la
ESTADEA, que unas veces anda silenciosa rondando la casa donde pronto ocurrirá
una muerte o una desgracia; otras recorre los caminos dando ayes lastimeros
hasta que encuentra quien valientemente la esconxure, y otras veces viene a
pedir que se cumplan ciertas ofertas y restituciones. En la Iglesia de Coiro,
según el Padre Sarmiento, había una campana a la que se atribuía virtud
suficiente para conjurar con sus sonidos las MEIGAS y la ESTADEA.”
Lembremos que a Compaña ou Estantiga é um mito que tem a
sua base, em parte, no mito europeo da Caçaria Salvage, um grupo noturno e embravecido de
guerreiros ou caçadores fantasmagóricos que podem perseguir ou incorporar ao seu
grupo aos que se cruzam com eles. Remeto ao leitor a magnífica
série de entradas que Gonzo, no seu blog A
Nosa Historia, adica a este mito. De facto, a própria verba estantiga
procede dum anterior HOSTE ANTIQUA 'exército antigo' (feminino, e nom como as
vezes se di do masculino HOSTIS ANTIQUUS 'o antigo inimigo, o demo'), nome que
se achega moito ao nome co que este mito é conhecido em alemám (Wilde Heer, Wütende Heer).
Além disso, devo salientar que a Caçaria Salvage está capitaneada polo
geral por um caçador que recibe diversos nomes nos diversos lugares onde o mito
é popular, sendo por vezes umha personage anónima, e outras umha antiga divindade
ou um nobre maldito.
Á marge de se Estadea define a umha apariçom solitária ou se é um
outro nome da Companha, nom semelha
haver moita relaçom semántica entre esta e o verbo estadear. Daí o
interessante do seguinte fragmento, datado no século XIII, umha genealogia elaborada num mal castelám –castrapo?– e correspondente aos fundadores do mosteiro de Ferreira
de Palhares, perto de Lugo:
“Era
de mill (en blanco) annos. Esta est a remembranza do moesteiro de sancta Maria
de Ferrera de Pallares, cuya herdade foy e de qual fundamento veno, foy herdade
e casa del conde don Ero. E deste conde don Ero nascio Gosteo Hyerez. Et de
Gosteo Herez dona Odrozia Gosteez, e veno casar con ella el conde don Rodrigo
Romaez, qui foi filo de Roman Vermuiz e nieto del Rey don Vermoon el Poogroso.
E deste don Rodrigo Romaez e desta dona Odrozia nascio el conde don Monio Rodriguez.
E deste don Monio Rodriguez nacio el conde don Rorigo Muniz e Elvira Muniz. Et
destas estadeas subre dictas semper fuoy sua herdade Ferrera con seu
couto.”
Este fragmento é, provavelmente, o máis temperám dos usos da palavra estadea, e em consequência e
indiretamente tamém, o primeiro testemunho do verbo estadear. Nel penso que podemos traduzir estadeas por 'personages'
ou 'nobres', e aqui já podemos ver umha relaçom com estadear 'ostentar, alardear', e em última instáncia tamém com estada
'andámio, armaçom', estadela 'cadeira alta', e nom sei se estadulho
'fungueiro, estaca para suster a carga no carro'.
Concluindo, coido que a partir de estada* 'repisa, andel,
elemento para manter algo em alto' teríamos umha estadela 'andel >
cadeira', e tamém um verbo estadear 'elevar, situar numha estada' >
'ostentar, alardear'. Deste verbo teríamos o deverbal estadea 'nobre, magnate,
persoa privilegiada', e esta palavra hoje desusada teria sido no seu
momento empregada para designar ao capitám da Companha, um nobre maldito, umha estadea anónima.
---
*Penso que estada é verba de orige germánico e nom latino. Por
umha banda, consultando o Romanisches etymologisches Wörterbuch de Meyer-Lübke vejo que nas línguas
romances só as verbas latinas relacionadas STATUA, *STATUALIS, STATIO dérom
descendência. E por outra, a semántica das verbas derivadas do proto-Germánico
*staþōn 'andel, plataforma' estam moito máis achegadas à nossa verba do que os
outros derivados romances do latim STATUUS: gotico lukernastatha 'candieiro' (é
um composto de lucerna e statha), ON staði 'stack, rick', MLG stade 'place where wheat is stored', e do PGmc *staÞ(u)laz: ON stál ‘stack’, OS staðal ‘barn’. No Tratado de Albeitaria estada tem claramente o valor de ‘corte para o cavalo’: “Et pois que o da agoa trouxeren deuen lle exugar et trager os pees et as coixas, ante que o metan na estada ou na casa”.
Comentarios
Publicar un comentario
Deixe o seu comentario: